Αποκλεισμός και ιδιωτική εκμετάλλευση του φυσικού τοπίου: Η περίπτωση των camping στην ανατολική ακτή της Σιθωνίας

Οι κοινωνικές διαστάσεις των χωρικών προβλημάτων:ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ / No4

ΔΙΑΛΟΓΟΣ*

- Καλημέρα, θα ήθελα σας παρακαλώ να περάσω από το camping για να πάω στην παραλία…
- Βεβαίως, αφήστε σας παρακαλώ την ταυτότητά σας και περάστε από το ταμείο να πληρώσετε 4 ευρώ το άτομο.
- Με συγχωρείτε δεν καταλάβατε, δε θέλω να κατασκηνώσω, απλώς να κάνω ένα μπάνιο για λίγες ώρες.
- Ναι, δεν έχει σημασία, 4 ευρώ το άτομο και 3 ευρώ για κάθε παιδί. Βλέπω έχετε ένα, δύο, τρία παιδιά….ωραία σύνολο 17 ευρώ, περάστε κύριε σας παρακαλώ από το ταμείο…

*(Διάλογος που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα στην είσοδο ενός camping στην ανατολική ακτή της Σιθωνίας. Ένας επίγειος παράδεισος ο οποίος ωστόσο δε μπορούσε να εξαιρεθεί από την ανάπτυξη κερδοσκοπίας και κοινωνικών αποκλεισμών. Ένας παράδεισος του οποίου την απέραντης ομορφιάς γεωμορφολογία με τους κλειστούς, μικρούς κολπίσκους εκμεταλλεύτηκαν ορισμένοι επιτήδειοι με την ανοχή του κράτους για να υψώσουν τοίχους, όρια και ταξικούς φραγμούς……)


Το άρθρο αυτό είχα την επιθυμία να το γράψω εδώ και αρκετό καιρό. Περίμενα ωστόσο αρκετό διάστημα για δύο βασικούς λόγους, πρώτον για να δημοσιευτεί την περίοδο του καλοκαιριού ώστε να είναι επίκαιρο και δεύτερον για να έχω περισσότερα δεδομένα ώστε να τεκμηριώσω τα επιχειρήματά μου. Πρόσφατα απέστειλα ηλεκτρονικά μηνύματα σε πολλά από τα camping της περιοχής ζητώντας αναλυτικά στοιχεία και εξηγήσεις σχετικά με το εάν και πως διασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση στην ακτή και τηρείται η σχετική νομοθεσία. Οι απαντήσεις δεν έχουν έρθει ακόμη και αμφιβάλλω εάν θα τις λάβω ποτέ, οπότε αποφάσισα ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου……..

Ο αστικός χώρος, το φυσικό περιβάλλον, οι ακτές και τα βουνά της χώρας μας δεν αποτελούν ένα ελεύθερο πεδίο ανάπτυξης των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Αντίθετα αποτελούν ένα πεδίο με όρια, φραγμούς, απαγορεύσεις που ως στόχο έχουν να αυξήσουν την κερδοσκοπική εκμετάλλευση εις όφελος λίγων επιχειρηματιών και να υψώσουν φραγμούς. Ένα από τα πολλά παραδείγματα εντοπίζεται στην ανατολική ακτή της Σιθωνίας, ένα χαρισματικό τοπίο της ελληνικής ακτογραμμής που λόγω της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας αποτελεί πεδίο εκμετάλλευσης από λίγους επιχειρηματίες. Η ανατολική ακτή της Σιθωνίας στο τμήμα από τη Βουρβουρού έως τη Σάρτη αλλά και στο νοτιότερο τμήμα του χαρακτηρίζεται από απότομους ημιορεινούς όγκους με δάση οι οποίοι καταλήγουν σε μικρούς κολπίσκους με παραλίες με κρυστάλλινα νερά. Όλη η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως δασική έκταση και η οικιστική ανάπτυξη έχει αποτραπεί πλήρως. Η μόνη χρήση που έχει επιτραπεί είναι αυτή των camping τα οποία καταλαμβάνουν τις μικρές πεδιάδες με δάση από πλατάνια και πεύκα μέσα από τα οποία εκβάλλουν μικροί χείμαρροι στο θαλάσσιο μέτωπο.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα θετικά στοιχεία στην επιλογή αυτής της τουριστικής χρήσης: Προστατεύεται το φυσικό τοπίο από την εκτός σχεδίου οικιστική ανάπτυξη, οι εγκαταστάσεις είναι διακριτικές και εντάσσονται στο τοπίο, ενώ παράλληλα οι κατασκηνωτές και οι επιχειρήσεις στο βαθμό του εφικτού προστατεύουν το δάσος από εμπρηστικές ενέργειες.

Το πρόβλημα εντοπίζεται επομένως στον αποκλεισμό των υπέροχων αυτών παραλιών στους απλούς επισκέπτες οι οποίοι δεν είναι κατασκηνωτές. Τα camping έχουν περιφράξει πλήρως τις περιοχές αποκόπτοντας τον δημοτικό δρόμο της περιοχής από τις παραλίες και θεσπίζοντας εισιτήριο εισόδου στους επισκέπτες. Μία οικογένεια που επιθυμεί να επισκεφτεί μία από τις παραλίες της περιοχής, είτε αυτή είναι η ακτή Αρμενιστής, είτε η ακτή Κουτλουμουσίου, είτε η ακτή Ζωγράφου, το Porto Paradiso, το Πλατανίτσι, έχει δύο επιλογές καθόλου δελεαστικές: Είτε να πληρώσει ένα αντίτιμο στην είσοδο του camping ώστε να διέλθει μέσα από τις εγκαταστάσεις του και να φτάσει στην παραλία, είτε να αναζητήσει τα δύσβατα μονοπάτια - εάν υπάρχουν - και στα οποία σε πολλές περιπτώσεις έχουν τοποθετηθεί απαγορευτικές μπάρες και αλυσίδες και μετά από πεζοπορία χιλιομέτρων να προσεγγίσουν την ακτογραμμή.

Ποιες είναι ωστόσο οι αυστηρές διατάξεις του νόμου περί δημόσιας χρήσης του αιγιαλού και οι προϋποθέσεις που δίνει ο νόμος σχετικά με περιφράξεις ή εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε επαφή με τις παραλίες;
Συγκεκριμένα σύμφωνα με τις παρακάτω διατάξεις ισχύει:- Από 14.3.1983 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 1337/1983), σε περιοχές εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών προ του 1923 και σε ζώνη πλάτους 500 μ. από την ακτή ή την όχθη δημόσιων λιμνών (εκτός αν έχει ορισθεί μεγαλύτερο πλάτος ΖΟΕ κατά το άρθρο 183 δεν επιτρέπονται οι περιφράξεις.- Κατ' εξαίρεση των διατάξεων της παρ.3 επιτρέπονται οι περιφράξεις σε ζώνη πλάτους 500μ. από την ακτή ή την όχθη δημόσιας λίμνης για την προστασία των εξής καλλιεργειών ή ειδικών χρήσεων (όπως τουριστικών εγκαταστάσεων)- Δεν επιτρέπεται η περίφραξη ολόκληρου του γηπέδου στις καλλιέργειες ή ειδικές χρήσεις που αναφέρονται στη παράγραφο 8 του παρόντος. Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται να αφήνεται απερίφρακτο τμήμα γηπέδου πλάτους τριών (3) μ., τουλάχιστον στο ένα όριο του γηπέδου.-Σε περίπτωση που το πρόσωπο του γηπέδου το παράλληλο προς την ακτή είναι μεγαλύτερο ή ίσο με τριακόσια (300) μ. επιβάλλεται σε κάθε τμήμα γηπέδου που δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από 300 μ. να διακόπτεται η περίφραξη και να αφήνεται απερίφρακτο τμήμα του γηπέδου κάθετο προς την ακτή, πλάτους τουλάχιστον 3 μ.-Οι ακριβείς διαστάσεις, το ύψος και ο τρόπος κατασκευής των περιφράξεων ορίζονται από την κατά τόπους αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία.

Ο νόμος κατά τη γνώμη μου είναι σαφής. Ακόμη και στην κατ’ εξαίρεση δυνατότητα μίας τουριστικής επιχείρησης να περιφράξει την ιδιοκτησία της σε απόσταση επαφής με τον αιγιαλό, πρέπει να διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για την ελεύθερη πρόσβαση στην παραλία, με οδούς κατάλληλου πλάτους. Δε νομιμοποιείται μία τουριστική εγκατάσταση να ιδιωτικοποιεί μία παραλία αποκλείοντας κάθε πρόσβαση σε αυτή! Τι συμβαίνει επομένως στην ανατολική ακτή της Σιθωνίας και γιατί το κράτος αλλά και όλοι εμείς οι πολίτες επιτρέπουμε τον αποκλεισμό, την πρόσβαση επί πληρωμή και με δήλωση στοιχείων ταυτότητας, τα συρματοπλέγματα σε επαφή με τις παραλίες; Τα camping κατά τη γνώμη μου μη βρίσκοντας αντιδράσεις από την πολιτεία και τους πολίτες σταδιακά επέβαλλαν αυτό το τετελεσμένο και πλέον έχουμε οδηγηθεί σε ένα αποτέλεσμα που θυμίζει τα απαράδεκτα φαινόμενα ιδιωτικού αποκλεισμού της ακτής του Αργοσαρωνικού στην Αθήνα.
Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει. Να απαιτήσουμε το δικαίωμα στην ελεύθερη πρόσβαση. Να διεκδικήσουμε το αυτονόητο. Τα camping οφείλουν να πληρώνονται για να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στους κατασκηνωτές, όχι για να εκμεταλλεύονται με αποκλειστικότητα τις ακτές της Σιθωνίας.

Στο θέμα αυτό θα υπάρξει συνέχεια… Κλείνω ωστόσο το κείμενο με μία προσωπική ανάμνηση όταν ένα χρόνο πριν στις αρχές του καλοκαιριού, περπάτησα την παραλία του Αρμενιστή έως την αριστερή άκρη στα βράχια. Περπατώντας παρατηρούσα την ανάπτυξη των τροχόσπιτων στην περιοχή Χ στο βόρειο τμήμα της παραλίας και την νέα περίφραξη που είχε τοποθετηθεί σε απόσταση ενός περίπου μέτρου από το βράχο αφήνοντας ένα δύσβατο στενό μονοπάτι ‘πρόσβασης’. Σκεφτόμουνα ήδη από τότε το ζήτημα αυτό και αξιολογούσα την απίστευτη ευρηματικότητα της επιχείρησης στην προσπάθεια αποκλεισμού κάθε δυνατότητας κάποιου να προσεγγίσει με ανεξάρτητο μέσο την παραλία.

Θυμήθηκα παλαιότερα, πριν ένα ή δύο χρόνια ότι δεν ήταν έτσι. Ότι υπήρχε ένας χωματόδρομος ικανού πλάτους που κατέληγε σε ένα μικρό αλλά ικανό χώρο στάθμευσης στα όρια της παραλίας. Ο κόσμος το χρησιμοποιούσε και τους θυμόμουνα με τις οικογένειές τους να παρκάρουν στην άκρη, με τις ομπρέλες, τις ψάθες και τα παγούρια με το νερό, να απολαμβάνουν ελεύθερα και δωρεάν το δώρο της φύσης.
Κάνοντας αυτές τις σκέψεις έφτασα τελικά στο όριο της παραλίας….H εικόνα που είδα με συγκλόνισε και αν και δεν είχα μηχανή να την αποτυπώσω, αποτυπώθηκε ανεξίτηλα στη μνήμη μου: Το συρματόπλεγμα της περίφραξης είχε επεκταθεί κάθετα στην παραλία και εισχωρούσε μερικά μέτρα μέσα στο νερό, διαχωρίζοντας τα δύο χιλιόμετρα ιδιωτικής πλέον παραλίας από μία λωρίδα δύο μέτρων ‘δημόσιας’ χρήσης στο όριο με το βράχο.

Στη σκέψη μου ήρθε ένα σύνθημα που διάβαζα παλιά στον τοίχο του πολυτεχνείου. ‘Δεν είναι που στέκονται αυτοί ψηλά….αλλά εμείς που είμαστε γονατιστοί. Ας ορθώσουμε το ανάστημά μας!’

Η ιστορία δύο πόλεων στο Δήμο Θεσσαλονίκης. Συγκρίνοντας το ιστορικό κέντρο με την περιοχή της οδού Γιαννιτσών

Οι κοινωνικές διαστάσεις των χωρικών προβλημάτων:
ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ / No3
Παίρνοντας μία εναλλακτική πορεία κίνησης με το αυτοκίνητο, αναζητώντας μία θέση στάθμευσης στην περιοχή νότια του Σιδηροδρομικού Σταθμού ή στρίβοντας σε ένα από τα στενά που περιβάλλουν την οδό Γιαννιτσών βρισκόμαστε μπροστά σε μία αποκάλυψη: Μία δεύτερη Θεσσαλονίκη αποκαλύπτεται σε απόσταση 5 λεπτών από το ιστορικό κέντρο।
Μία νέα πόλη μέσα στην πόλη, ένα εγκαταλελειμμένο γκέτο κρυμμένο πίσω από το μέτωπο των κτιρίων της οδού Μοναστηρίου, μία ξεχασμένη αστική γειτονιά δίπλα από το ‘λαμπερό’ ιστορικό κέντρο της πόλης.

Η περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα από την οδό Μοναστηρίου και τη Δυτική είσοδο της πόλης, από το νέο εμπορικό κέντρο City Gate έως και τα Δικαστήρια αποκαλύπτει στον επισκέπτη του μία εικόνα απρόσμενης εγκατάλειψης, υποβάθμισης και πλήρους απουσίας αστικού σχεδιασμού και προδιαγραφών. Τη στιγμή που ο Δήμαρχος ‘ανασχεδιάζει’ συνεχώς το ιστορικό κέντρο ‘ανακατασκευάζοντας’ τα πεζοδρόμια της Μητροπόλεως και της Τσιμισκή και ‘αναπλάθοντας’ το παραλιακό μέτωπο αντικαθιστώντας το χυτό δάπεδο με γαρμπιλομπετόν (!) μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο δυτικά και πάντα εντός του Δήμου Θεσσαλονίκης, η κίνηση του πεζού, της μητέρας με το καρότσι, του αναπήρου, είναι απλά ανέφικτη. Τα πεζοδρόμια πλάτους το πολύ ενός μέτρου είναι σπασμένα και σε πολλά σημεία απουσιάζουν πλήρως, αυθαίρετες κατασκευές όπως ράμπες και σκαλοπάτια καθιστούν αδύνατη τη διέλευση, στους δρόμους επικρατεί αναρχία, η παράνομη στάθμευση δε συγκινεί κανέναν δημοτικό αστυνόμο ο οποίος αγνοεί ακόμη και την ύπαρξη αυτής της περιοχής. Πρόκειται για μία περιοχή εμπορικών κυρίως δραστηριοτήτων, με έντονη παρουσία συνεργείων αυτοκινήτων, χονδρεμπορίου ρούχων από τους χαρακτηριστικούς κινέζους μικροκαταστηματάρχες, σε ορισμένα σημεία οίκων ανοχής αλλά και δημοσίων υπηρεσιών। Για μία περιοχή όπου η τεράστια επένδυση του εμπορικού κέντρου City Gate προσέλκυσε μεγαλοεργολάβους που ανέγειραν τεράστια πολυόροφα συγκροτήματα κατοικιών, αλλά που αυτήν τη στιγμή η ποιότητα ζωής βρίσκεται στο επίπεδο μηδέν.






Πρόκειται για μία περιοχή αντιφατική, ανομοιογενή που μοιάζει να ζει στους δικούς της ρυθμούς, με τους δικούς της κανόνες, αφήνοντας την καλή κοινωνία της πόλης να την προσπερνά και να την αγνοεί επιδεικτικά σαν να μην υπήρχε. Αναρωτιέμαι πραγματικά: Οι υπηρεσίες του Δήμου Θεσσαλονίκης, η διεύθυνση πρασίνου και αρχιτεκτονικού την έχουν άραγε στα τοπογραφικά τους ? Τα συνεργεία καθαρισμού και οδοποιίας, τα συνεργεία που εργάζονται πυρετωδώς στο ιστορικό κέντρο κλαδεύοντας τα δέντρα και αλλάζοντας τα άσπρα πλακάκια των πεζοδρομίων με νέα άλλων αποχρώσεων έχουν περάσει ποτέ από αυτά τα ξεχασμένα στενά? Αλλά για πoιο λόγο να αναρωτιέται κανείς? Θα έπρεπε άραγε ο Δήμος να ξοδέψει έστω και ένα μέρος των πανάκριβων δημοτικών τελών του για να περπατούν με ασφάλεια τα παιδιά των κινέζων μεταναστών? Για να βαδίζουν σε καθαρούς δρόμους οι ασήμαντοι εργαζόμενοι των συνεργείων αυτοκινήτων? Για να έχουν πράσινο, πλατείες και διαβάσεις οι αθίγγανοι και οι λίγες οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων που κατοικούν στην περιοχή? Προς Θεού! Τι ανόητη σκέψη………

Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Πέρασα πρόσφατα με μία φωτογραφική μηχανή προσπαθώντας να καταγράψω την τραγωδία αυτής της ξεχασμένης πόλης – μίας πόλης σιωπηλής που υπομένει την εγκατάλειψη θεωρώντας την αυτονόητη, χωρίς να ξέρει ότι έχει δικαίωμα να διεκδικήσει και αυτή ένα μερίδιο των περίφημων αναπλάσεων και μελετών, ένα μερίδιο από τα δημοτικά τέλη που και αυτή πληρώνει. Να διεκδικήσει τουλάχιστον την αξιοπρέπεια που αυτό το κράτος και η τοπική αυτοδιοίκηση της αφαιρεί χωρίς λόγο και αιτία। Εκτός και αν αποτελεί λόγο εγκατάλειψης μίας γειτονιάς το γεγονός ότι βρίσκεται έξω από το πεδίο κίνησης των εχόντων και κατεχόντων της περίλαμπρης πόλης μας…